Van energielabel G naar Nul op de Meter woningen in Palenstein
Toen de eengezinswoningen rond de Van der Maasstraat in Palenstein eind jaren ’60 van de vorige eeuw werden gebouwd, dacht men nog dat de gasvelden in Groningen oneindig veel gas konden leveren. Inmiddels moeten alle nieuwbouwwoningen aardgasvrij gebouwd worden. De grote uitdaging is om ook de vele bestaande woningen te verduurzamen. In Palenstein laat woningcorporatie De Goede Woning met dit pilotproject zien, hoe 120 bestaande eengezinswoningen tot Nul op de Meter woningen worden getransformeerd.
Oude woningen krijgen een nieuwe jas
Nul-op-de-Meter betekent dat het huis evenveel (of meer) energie opwekt als het nodig heeft voor het huis en het huishouden. De basis is een goed geïsoleerde woning die weinig warmte verliest. Uitgangspunt in dit project door Dura Vermeer en A3 Architecten is dat de bestaande constructie zoveel mogelijk blijft staan. Zeer duurzaam omdat er op die manier nauwelijks materiaal verspild wordt. De nieuwe gevels en daken zijn in de fabriek geprefabriceerd en worden op de bouwplaats alleen maar gemonteerd.
Onder de bestaande houten vloer werden isolatiechips gespoten. Alleen de dakpannen zijn van het dak gehaald en vervangen door isolatieplaten (isolatiewaarde Rc 7) met stalen dakbedekking en zonnepanelen. Aan de buitenkant zijn voor de bestaande gevels isolatiepanelen (isolatiewaarde Rc 7) geplaatst. Hierop zijn in de fabriek al stucwerk en steenstrips aangebracht. De nieuwe muren zijn zo dik, dat er hele brede vensterbanken ontstaan die ook wel bloemkozijnen worden genoemd. Mooi en handig want je kunt er in zitten of de poes een plek geven.
Aannemer Dura Vermeer ontwikkelde het bouwsysteem. Zoetermeer is een van de eerste plaatsen waar het wordt toegepast. Het systeem wordt steeds verder verbeterd. ‘Hier is het nog niet mogelijk om zonwering aan de gevel te bevestigen. Inmiddels is daar iets op bedacht en kan dat wel,’ zegt Machiel Peltenburg (Dura Vermeer).
Integratie installaties en architectuur
Al met een strijkijzer zou je het goed geïsoleerde nul op de meter huis nu kunnen verwarmen. Maar ook de bestaande radiatoren zijn gehandhaafd. Het water daarvoor wordt verwarmd met een lucht/water warmtepomp die zijn energie haalt uit de omgevingslucht. Dit systeem werkt ongeveer als een omgekeerde koelkast. Balansventilatie met warmteterugwinning zorgt voor gezonde schone lucht. Het systeem is vraag gestuurd met sensoren die CO2 meten. De installatie stemt de ventilatie automatisch af op de behoefte en is extra zuinig.
Al deze installaties staan in een kast die voor de woning is geplaatst. Zo nemen ze geen ruimte in de woning in beslag en het geluid van de warmtepomp is binnen minder hoorbaar. Ook door de overcapaciteit van de warmtepomp is deze stiller dan gebruikelijk. De kast is door A3 Architecten mee ontworpen en speciaal afgestemd op de nieuwe gevel.
Het stedenbouwkundig plan van Palenstein is oorspronkelijk gebaseerd op een zo gunstig mogelijke oriëntatie van de woningen op de zon. Op beide zijden (oost en west) van het schuine dak kunnen daarom zonnepanelen elektriciteit opwekken. Naast al deze technische maatregelen kregen de woningen nog nestkasten voor vogels en vleermuiskasten.
Een nieuwe identiteit
De tweelaagse woningen met een kap die nu vernieuwd zijn, liggen in het zuidelijke deel van Palenstein. De woningen liggen in rijen evenwijdig aan elkaar en haaks op elkaar, zodat een verspringend patroon ontstaat met U-vormige bouwblokken. A3 Architecten heeft de verduurzaming aangegrepen de woningen een nieuwe uitstraling te geven. ‘Het karakter van de woningen was door het vele donkere metselwerk nogal zwaar. Bovendien leken alle straten op elkaar’ vertelt Christine Smit-Vriesema (A3 Architecten). ‘Door de lichtere kleuren en moderne uitstraling sluiten de woningen nu meer aan op de naastgelegen nieuwbouw van Castellum en Schoutenhoek.’
De kopgevels van elke U-vorm kregen een andere kleur gevelsteen. Deze kleur is ook doorgezet in de plinten in de straat. Zo ontstaat er meer variatie en zijn de verschillende straten beter herkenbaar. Horizontale elementen zorgen net als in het oorspronkelijke ontwerp voor accenten.
Nul op de meter, een ingrijpende verandering
De nul op de meter renovatie van de woningen is voor de bewoners een ingrijpende gebeurtenis. Omdat bij de gevolgde methode het werk vooral aan de buitenkant plaatsvindt, blijven de bewoners tijdens de renovatie wel in hun woningen. Dat is een voordeel, maar dan woon je wel een tijdje in de bouwplaats. De renovatie naar Nul op de Meter woning duurt per huis ongeveer 12 dagen. Los daarvan worden ook de badkamer en keuken vervangen. En bovendien kost het inregelen van dit soort installaties altijd de nodige tijd voordat de bewoners daadwerkelijk een comfortabele en klimaatbestendige woning hebben.
Bewoners hebben na renovatie geen gasrekening meer, maar betalen een energieprestatievergoeding aan corporatie De Goede Woning. Daaruit wordt de forse investering voor de verduurzaming op termijn betaald. Maar de stroomrekening blijft, omdat het energienet een buffer voor de zonne-energie is, waarvoor transportkosten betaald worden. De totale lasten blijven voor de bewoners nagenoeg gelijk.
Projectbezoek
ArchitectuurPunt Zoetermeer organiseerde een projectbezoek naar de Nul op de Meter woningen van woningcorporatie De Goede Woning in Palenstein tijdens de bouw op 29 augustus 2018. Met dank aan De Goede Woning, A3 Architecten en Dura Vermeer.
