Gebouw van de maand: Voormalig Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen

Zoetermeer kent unieke architectuur waar de meeste mensen onwetend langslopen. In de serie ‘Het gebouw van de maand’ laat Architectuur Punt Zoetermeer verschillende bijzondere gebouwen zien. Deze maand het voormalig Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, Europaweg 4.

In 1984 verhuisde het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen van Den Haag naar Zoetermeer. Het kreeg de beschikking over een reusachtig gebouw aan de rand van de wijk Buytenwegh waar 2.500 ambtenaren in werden ondergebracht. Het was nog een hele opgave om dit forse bouwwerk zo goed mogelijk in de wijk te integreren. Het is dan ook niet als één groot blok ontworpen, maar is opgedeeld in verschillende kleinere volumes die als de tentakels van een inktvis de wijk insteken.

Het ontwerp uit 1976-1985 staat op naam van architectencombinatie Mastenbroek en Rosdorff. De geometrische structuur en de opbouw in kleine repeterende eenheden verraden onmiddellijk dat het gebouw tot het structuralisme behoort. Dit is een architectuurstroming die vanaf 1960 opkwam en vooral in de jaren 1970 populair werd, omdat het opdelen van grote gebouwen in kleine volumes goed bij de kleinschaligheidsideeën van die tijd paste.

Futuristisch doolhof

Het complex bestaat uit een aantal haakvormige blokken die op de hoeken en op de uiteinden voorzien zijn van octagonale torens. Daar tussendoor lopen stalen verbindingsbruggen. Het is bijna een futuristische wereld, niet in de laatste plaats door de grijze metallic platen waarmee de gevels bekleed zijn. Op de luchtfoto ziet het eruit als een doolhof en dat is het ook. Kleurencodes en in noord-zuid richting gestreepte vloerbedekking in de gangen moesten ambtenaren en bezoekers helpen bij het vinden van hun weg door het gebouw.

De buitenruimte is ontworpen door Jan Boon. Tussen de gebouwdelen liggen vijvers en grasvelden; op één plaats wordt het groen tegengehouden door een schuine cortenstalen keerwand, een kunstwerk van Tony Andreas. Een tweede roestvrijstalen kunstwerk drijft in het water bij de hoofdingang, van Eugène van Lamsweerde.

Oorspronkelijk liepen de wegen en paden vanuit Buytenwegh dwars door het complex verder. Maar sinds het Ministerie in 2003 weer naar Den Haag is teruggekeerd en in 2007 de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) in het gebouw is getrokken, is het terrein veel minder toegankelijk geworden. Hekken en betonnen paaltjes maken nu een vrije doorgang onmogelijk.

Tekst: Botine Koopmans
Foto’s: Dick Valentijn en Botine Koopmans
Luchtfoto: RoVorm Uitgevers

Dit artikel verscheen eerder op de website Zoetermeer Actief. Alle afleveringen van ‘Gebouw van de Maand’ kunt u hier terug vinden: gebouw-van-de-maand Het gebouw van de maand is gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer.