Gebouw van de maand: Dijkwoningen in Buytenwegh

Zoetermeer kent unieke architectuur waar de meeste mensen onwetend langslopen. In de serie ‘Het gebouw van de maand’ laat ArchitectuurPunt Zoetermeer verschillende bijzondere gebouwen zien. De levensloopbestendige Dijkwoningen in Buytenwegh uit de jaren ’70 passen in een zoektocht naar een meer menselijke leefomgeving. 

De Anna Blamanhove, J.C. Bloemhove, Coornherthove en Louis Couperushove vormen een interessant complex sociale woningbouw uit 1974-1977. Ze staan bekend als dijkwoningen, 156 in totaal, en zijn ontworpen door de Groningse architect Coen Bekink (1922-1996). Het complex bestaat uit twee langgerekte noord-zuid georiënteerde linten.Bekink liet zich inspireren door het polderlandschap met zijn dijken, wat terug komt in de verhoogd liggende straat die als een lang dijklint de hieraan gelegen woonblokken ontsluit. Elk woonblok heeft een benedenwoning met een voordeur “onder aan de dijk” en een bovenwoning die met een stalen trap uitkomt op de verhoogde straat. 

Ruimte voor ontmoeten en spelen door autovrij woonerf 

Het autoverkeer is hier verbannen naar parkeerterreintjes op de koppen van de bouwblokken. De publieke ruimte krijgt de functie van woonerf. Dit past geheel in de zoektocht van die tijd naar meer intimiteit door laagbouw en een meer menselijke leefomgeving door het autovrije woonerf waar ruimte is voor ontmoeten, spelen, wandelen en fietsen. Het was een reactie op de grootschalige nieuwbouw en het “vrijbaan voor de auto” die de woningbouw van de wederopbouw tot diep in de jaren zestig hebben gedomineerd.  Om de onderlinge betrokkenheid te vergroten zijn de keukens aan de dijkzijde gesitueerd en de woonruimte aan de achterzijde. Bijzonder is ook de levensloopbestendige opzet van de dijkwoningen. De woningen op de begane grond met een achtertuintje zijn bestemd voor ouderen en de bovenwoningen voor gezinnen.  Zo kunnen mensen van verschillende generaties elkaar in de directe woonomgeving helpen. 

De opzet van twee lange linten met woningen aan een verhoogd pad roept direct associaties op met de veel bekendere woondekken van Jan Sterenberg (1923-2000) uit 1972-1978 in dezelfde wijk. De auto’s zijn bij Sterenberg uit het zicht door de parkeerplekken onder het woondek te situeren. De overeenkomst is geen toeval. Zowel Bekink als Sterenberg zijn afkomstig uit Groningen en beiden hebben een aandeel gehad in de bouw van de eerste woonerven in Nederland (en ook de eerste in de wereld) in de late jaren zestig in het Drentse Emmen. 

Dit bijzondere complex dijkwoningen combineert alle idealen van het woonerf met een verrassend originele opzet door deze als een verhoogde dijk vorm te geven. In de huidige tijd waar de ver doorgevoerde liberalisering en verzakelijking roept om een meer menselijke aanpak en ook het intensieve autogebruik ter discussie staat, is het goed om stil te staan bij hoe architecten met vergelijkbare maatschappelijke vragen hier vroeger een antwoord op hebben gegeven.   

Tekst: Dick Valentijn 
Foto boven: De Anna Blamanhove in 2016. Foto D. Valentijn.

September 2023. Dit artikel verscheen eerder op de website Zoetermeer Actief. Alle afleveringen van ‘Gebouw van de Maand’ kunt u hier terug vinden: gebouw-van-de-maand Het gebouw van de maand is gekozen door ArchitectuurPunt Zoetermeer.