Flexwonen, industrieel bouwen en microhuizen
In Nederland is een urgent woningtekort. Een flexibele schil met flexwoningen kan bijdragen aan het tegengaan hiervan. Deze woningen worden veelal in de fabriek gebouwd zodat de bouwtijd kort is. Flexwonen was het thema van de stadslezing ‘Woningen uit de fabriek – snel en flexibel’ op 30 maart 2021 met Jos Feijtel (Lid van het BZK Expertteam Woningbouw), Mark Boschman (RoosRos Architecten) en Ana Rocha (ANAROCHA architecture).
Sommige groepen mensen die plotseling een andere woning nodig hebben, vallen buiten de boot bij de gewone eengezinswoningen of appartementen. Want juist voor zowel spoedzoekers (door scheiding bijvoorbeeld) als voor jongeren en studenten en voor de starters op de woningmarkt is het heel lastig passende woonruimte te vinden. Ook in Zoetermeer onderzoekt men de mogelijkheid voor flexwonen, bijvoorbeeld bij het oude baggerdepot aan de Ruimtebaan.
Lees hieronder het verslag of kijk de livestream van de lezing hier terug>
Jos Feijtel (Lid van het BZK Expertteam Woningbouw) is nauw betrokken bij de versnellingsagenda woningbouw vanuit het Rijk. De kern van zijn verhaal is dat er meer mogelijk is met flexibelere regelingen en tijdelijke afwijking van het bestemmingsplan om ervoor te zorgen dat gemeenten en investeerders meer flexwoningen realiseren in de komende jaren. Zodat er snel kan worden ingespeeld op de urgente woonvraag. Het is vooral een extra tussenoplossing op de woningmarkt, niet een vervanging voor de reguliere woningbouw.
Elk project een puzzel
De flexibiliteit gaat over de woning zelf, de bewoning ervan met tijdelijke huurcontracten en de locatie met een tijdelijke bestemming voor 15 jaar! Woningen Bovendien wordt gestimuleerd bestaande gebouwen te benutten. Bijvoorbeeld een voormalig verzorgingshuis in Alkmaar is getransformeerd naar appartementen voor tijdelijke bewoning, flexwonen.
Jos benadrukt dat de business case altijd weer een puzzel is. Let op de mix van je doelgroepen en het programma van eisen van de woningen. Sociaal beheer is soms nodig, Pas op het draagvlak bij de omgeving als het om groepen zoals statushouders gaat. De flexwoningen kunnen zo gebouwd worden dat ze na 15 jaar verplaatst kunnen worden. De kwaliteit is echter tegenwoordig zo goed dat de woningen best langer kunnen blijven staan. Is dat niet gewenst, dan kan en moet de gemeente handhaven op verplaatsing.
Wonen bij Lars
Mark Boschman (RoosRos Architecten) ontwierp het project ‘Wonen bij Lars’. Het ontwerpen en realiseren vond allemaal binnen een jaar plaats. Dit project is gerealiseerd aan de Larserdreef aan de rand van Lelystad, net als Zoetermeer een new town. Het gaat hier om een modulair bouwsysteem. De units zijn in de fabriek van Jan Snel gemaakt. Het zijn 175 woningen voor starters, en het staat voor 15 jaar.
De bouwblokken staan iets verspringend aan elkaar. De studio’s zijn ontsloten via de middengang, gemaakt met vloeren die tussen de woningen zijn gemonteerd). Aan de midden gang heeft het ene blok 2-kamer woningen en het andere blok 1-kamerwoningen 3m breed en 6m diep. Het is een soort stapeling van ‘tiny houses’. En er zijn inpandige trappenhuizen en er is een gezamenlijke fietsenstalling in het complex, de middengang heeft aan weerzijden daglicht. Er is ook een centraal paviljoen met ontmoetingsruimten een wasbar, een koffiebar en een terras. Er is een beheerder op het complex aanwezig, voor begeleiding bij verhuizen, allerlei vragen en hand en span diensten. Er was veel animo, de woningen waren heel snel verhuurd.
Snel ontwerp en fabricage in een treintje
Het resultaat zijn kwalitatief goede woningen met een houten gevelafwerking. De verspringende bouwblokken geeft een fraaiere geleding, waardoor het er geheel er prettig uitziet. De modules die in de fabriek achter elkaar als in een treintje in elkaar worden gezet, zijn volwaardige woningen met vloeren. Het uiteindelijke gebouw bestaat uit opgestapelde modules. Op locatie gaat het monteren ook echt met sneltreinvaart. Op een fundering gaat plaatsen op locatie op de millimeter met pen-gat verbindingen in staal. De gevel kan ook ‘in het werk’ op de locatie geplaatst worden: ‘Plug en play’. De woningen zijn niet gemeubileerd maar wel gestoffeerd met gordijnen, zonwering en vloeren.
Het blijkt slimmer, sneller en schoner, en denk in millimeters in plaats van centimeters. Waarom schoner? De casco’s (modules) kunnen worden teruggenomen en hergebruikt worden. Het is ‘losmaakbaar’ bouwen een beetje zoals met de beroemde speelgoedbouwstenen van lego. Op deze manier kun je, met een hulpconstructie, zeker tot 12 verdiepingen hoog bouwen.
Variëren met de standaard module
De modules hebben meestal een standaard indeling. De mal van de vloer is bepalend. Net als in de auto-industrie kun je bovenop de basis allerlei opties kiezen. Hoe kleiner het aantal, des te minder kun je afwijken van de standaard, dat wordt namelijk snel prijzig. Hoe groter het aantal modules, hoe meer variatie er mogelijk is. Architecten kunnen wel variëren met de stapeling en de gevelafwerking met bijvoorbeeld de hier toegepaste subtiele lijnvoering en ritmiek van ramen.
Binnenstedelijk microhuis Slim Fit
Ana Rocha (ANAROCHA architecture) vertelde over haar inmiddels beroemde ontwerp ‘Slim Fit’ dat zij ontwierp specifiek als ‘duurzame verdichting’ in een stedelijke omgeving. Voor mensen die graag duurzaam en compact willen wonen en tegelijk dichtbij huis willen genieten van alles wat een binnenstad te bieden heeft. Een nieuwe typologie waarbij de locatie belangrijker wordt dan de ruimte van de woning. Het is een permanente microwoning van 50m2. Zij won hiermee in 2016 met de tiny-house wedstrijd in new town Almere en kon deze hier bouwen als een van de 25 microwoningen uit 245 inzendingen.
De kleine woningen zijn toch heel ruimtelijk door de volwaardige hoogtes en grote ramen. Het is een huis dat ook geschikt is voor verzamelaars. Één van de gevels is een kast. Het is een identiteitsvolle kleine en toch volwaardige en comfortabele woning. Om dit voor elkaar te krijgen binnen het bouwbesluit was een hele puzzel. Het bouwsysteem lijkt op de modulaire houtbouw en is ook in heel korte tijd op de bouwplaats in elkaar gezet. De Slim Fit is houtskeletbouw in Almere, maar kan ook gemaakt worden in CLT (cross laminated timber).
Vergeten locaties opvullen
Binnen haar architectenbureau is Ana veel bezig met onderzoek naar flexibele en compacte woningbouw voor stedelijke verdichting. Hoe gaan we samenleven in de toekomst, flexibel denken en ontwerpen voor bestaande bouw en nieuwbouw, het heeft veel draagvlak. Ze deed onderzoek naar locaties in de stad zoals binnenterreinen en parkeerterreintjes die niet efficiënt gebruikt worden. Ze komt op een minimum footprint van 4m x 4m is 16 m2 en dat is minder dan 2 parkeerplaatsen in drie lagen. Een grondgebonden woning met een eigen voordeur op maaiveld.
De woningen kunnen gevarieerd ten opzichte van elkaar geplaatst worden. Zo heb je maar heel kleine plekken nodig. Een blok van 4 woningen beslaat maar 64 m2. Favoriet van Ana zijn de Slim Fits tegen een blinde muur van een flat. Ze kunnen verloren plekken een tweede leven geven. Ook kunnen ze worden toegepast in een hofje. Gebruik daarbij de bestaande infrastructuur is het pleidooi dat Ana houdt. De Slim Fit is bovendien een heel betaalbare woning.
De video van de online lezing komt binnenkort beschikbaar.
Meer informatie over flexwonen op:
www.perfectwonen.nl
www.zetdewoningbouwaan.nl
De stadslezing werd georganiseerd door het ArchitectuurPunt Zoetermeer en vond online plaats op 30 maart 2021. Met dank aan Bibliotheek Zoetermeer voor de livestream.